Λιαντίνης Δημήτριος - Γκέμμα σελ. 206 έγραψε:
|
Η Ελένη
που πλάσανε οι έλληνες καθρεφτίζει την εμορφιά του θεού. Είναι ο νους και ο
νόμος της φύσης. Σαρκώνει το δαχτυλικό αποτύπωμα της προέλασης των ωρών.
|
Τι μπορεί να συμβολίζει η πολυπόθητη Ελένη του Ομήρου;
Σας παραθέτω απόσπασμα από το βιβλίο "Οι γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας" του Ρομπέρτο Καλάσσο, σελ. 142
" Στις εκβολές του Δούναβη οι ναυτικοί περνούσαν μπροστά από την Λευκή, την λευκή νήσο. Κανένας δεν τόλμησε ποτέ να παραμείνει εκεί μετά την δύση του ηλίου. Το μοναδικό κτίσμα της νήσου είναι ένας ναός με δυο αγάλματα : του Αχιλλέα και της Ελένης . Στην νήσο τούτη ο μέγας Αχιλλέας ζει ως πέμπτος σύζυγος της Ελένης.
Η Ελένη στην λευκότητα τελειώνει και μέσα στην λευκότητα αρχίζει. Ο αφρός των κυμάτων από όπου γεννήθηκε η Αφροδίτη, γίνεται το λευκό τσόφλι ενός αυγού κύκνου, που ρίχτηκε σε μία ελώδη περιοχή. Η κινητή θαλάσσια απεραντοσύνη σμικρύνθηκε σε μία λακκούβα στάσιμου ύδατος, πλαισιωμένη από καλαμιές της όχθης του ποταμού Ευρώτα της γης των Λακεδαιμόνιων. Όταν εκεί στο έλος σκάει το αυγό, παρουσιάζεται η Ελένη. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, μέσα στο ίδιο αυγό βρισκόταν και οι Διόσκουροι. Έτσι η Ελένη, η μοναδική, είναι από την αρχή κιόλας συνδεδεμένη με την δυαδικότητα και τον αποχωρισμό. Μοναδική είναι η ίδια η μορφή του Διττού. Έτσι όταν θα αναφερόμαστε στην Ελένη, δεν θα ξέρουμε ποτέ αν πρόκειται για το σώμα ή για το είδωλό της."
" Στις εκβολές του Δούναβη οι ναυτικοί περνούσαν μπροστά από την Λευκή, την λευκή νήσο. Κανένας δεν τόλμησε ποτέ να παραμείνει εκεί μετά την δύση του ηλίου. Το μοναδικό κτίσμα της νήσου είναι ένας ναός με δυο αγάλματα : του Αχιλλέα και της Ελένης . Στην νήσο τούτη ο μέγας Αχιλλέας ζει ως πέμπτος σύζυγος της Ελένης.
Η Ελένη στην λευκότητα τελειώνει και μέσα στην λευκότητα αρχίζει. Ο αφρός των κυμάτων από όπου γεννήθηκε η Αφροδίτη, γίνεται το λευκό τσόφλι ενός αυγού κύκνου, που ρίχτηκε σε μία ελώδη περιοχή. Η κινητή θαλάσσια απεραντοσύνη σμικρύνθηκε σε μία λακκούβα στάσιμου ύδατος, πλαισιωμένη από καλαμιές της όχθης του ποταμού Ευρώτα της γης των Λακεδαιμόνιων. Όταν εκεί στο έλος σκάει το αυγό, παρουσιάζεται η Ελένη. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, μέσα στο ίδιο αυγό βρισκόταν και οι Διόσκουροι. Έτσι η Ελένη, η μοναδική, είναι από την αρχή κιόλας συνδεδεμένη με την δυαδικότητα και τον αποχωρισμό. Μοναδική είναι η ίδια η μορφή του Διττού. Έτσι όταν θα αναφερόμαστε στην Ελένη, δεν θα ξέρουμε ποτέ αν πρόκειται για το σώμα ή για το είδωλό της."
Άλλωστε όπως μας αναφέρει ο
Ευριπίδης στην τραγωδία του «Ελένη» στο Ίλιον της Τρωάδας δεν πήγε ποτέ η Ελένη
του Τυνδάρεω αλλά ένα είδωλό της. Ένα είδωλο ποιημένο από αιθέρα πανομοιότυπο
με την Ελένη, που του έδωσε πνοή η θεϊκή δύναμη της Ήρας. Ενώ η πραγματική –
ζώσα Ελένη μεταφέρθηκε μέσα σε μια αιθερόπτυχη νεφέλη από τον Θεό Ερμή στην
Αίγυπτο, στο νησάκι Φάρος, όπου έμεινε υπό την προστασία του βασιλιά Πρωτέα.
Μας λέγει δια την ακρίβεια των λόγων μας :
…………………Ελένη : Αυτό είναι το ρεύμα του Νείλου όπου κατοικούν όμορφες παρθένες και που αντί για την θεϊκή βροχή ποτίζει την πεδιάδα και τα χωράφια της Αιγύπτου, όταν λιώνουν τα άσπρα χιόνια. Ο Πρωτέας, όταν ζούσε, ήταν άρχοντας αυτής της χώρας κι ενώ κατοικούσε στο νησί Φάρος, βασίλευε σε όλη την Αίγυπτο. Αυτός παντρεύτηκε μιαν από της Νηρηίδες, την Ψαμάθη, αφού διέλυσε το γάμο της με τον Αιακό. Σε τούτα δω τα ανάκτορα, (η Ψαμάθη) έτεκε δυο παιδιά, ένα αγόρι το Θεοκλύμενο, τον ονόμασαν έτσι, επειδή σε όλη του τη ζωή σεβόταν τους Θεούς, κι ένα κορίτσι την Ειδώ, το καμάρι της μητέρας της όταν ήταν βρέφος. Όταν όμως έφτασε στην ήβη, κατάλληλη για γάμο, την ονόμασαν Θεονόη. Γιατί γνώριζε όλες τις θείες ενέργειες και τις τωρινές και τις μελλοντικές, αφού κληρονόμησε το προνόμιο από τον πρόγονό της τον Νηρέας. Όσο για εμένα, η πατρίδα μου είναι ξακουστή Σπάρτη και πατέρας μου ο Τυνδάρεως. Υπάρχει κάποια φήμη ότι ο Ζευς, αφού μεταμορφώθηκε σε κύκνο, αποφεύγοντας την καταδίωξη κάποιου αετού, πέταξε στην αγκαλιά της μητέρας μου και κατόρθωσε με δόλια μέσα να έρθει σε επαφή μαζί της, αν η διάδοση αυτή είναι αληθινή. Και μένα με ονόμασε Ελένη. Μα θα διηγηθώ τα κακά που έχω πάθει : Τρεις θεές, η Ήρα, η Κυπρίς και η παρθένα κόρη του Δία πήγαν στην σπηλιά της Ίδης στον Αλέξανδρο, επειδή ήθελαν να κρίνει την ομορφιά τους. Η Κυπρίς όμως, επειδή πρόσφερε στον Αλέξανδρο την ομορφιά μου, αν είναι όμορφο αυτό που φέρνει δυστυχία, και του πρότεινε να με κάνη γυναίκα του, νίκησε. Κι ο Πάρης, που έμενε στην Ίδη, άφησε τους στάβλους με τα βόδια κι έφτασε στην Σπάρτη για να με πάρη γυναίκα του. Μα η Ήρα επειδή θεωρούσε τον Αλέξανδρο αιτία που δε νίκησε, ματαίωσε τον γάμο (μαζί του) και δεν έδωσε εμένα στο γιο του βασιλιά Πριάμου, αλλά ένα ζωντανό ομοίωμα μου που έφτιαξε από τον αιθέρα. Και (εκείνος) ενώ δε με έχει, πιστεύει ότι έχει εμένα – ψεύτικη πίστη. Από την άλλη μεριά τα σχέδια του Δια σε αυτές τις συμφορές πρόσθεσαν κι άλλες. Γιατί ξεσήκωσαν πόλεμο ανάμεσα στην χώρα των Ελλήνων και στους δυστυχισμένους Φρύγες, για να ανακουφίση τη μητέρα Χθόνα από την ενόχληση και το πλήθος των ανθρώπων και για να κάνη γνωστό τον πιο ισχυρό άνθρωποι της Ελλάδας. Μα δεν ορίστηκα εγώ σα βραβείο για το θάρρος των Φρυγών και την γενναιότητα των Ελλήνων, αλλά το όνομά μου. Κι ο Ερμής, αφού με πήρε μες στις πτυχές του αιθέρα, με σκέπασε με ένα σύννεφο – φρόντισε βέβαια για μένα ο Δίας – και με έφερε να μείνω σε αυτό εδώ το σπίτι του Πρωτέα, αφού διάλεξε τον πιο γνωστικό από όλους τους θνητούς, για να διατηρήσω καθαρό τον γάμο μου με το Μενέλαο. ………..……
(Βλ. Ευριπίδης “Ελένη”, 31 - 48 .
Ενώ πιο κάτω στην ίδια πάντα τραγωδία του ο Ευριπίδης θα μας αναφέρει :
………..Ελένη : Εγώ που βλέπεις δεν είμαι νυκτερινή ακόλουθος της Ενοδίας.
Μενέλαος : Ασφαλώς, όμως δε είναι δυνατόν ένας εγώ να έχω δυο γυναίκες.
Ελ. : Ποιας άλλης γυναίκας είσαι αφέντης ;;
Με. : Αυτής που κρύβεται στην σπηλιά και από την έφερα από τους Φρύγες.
Ελ. : Δεν έχει άλλη γυναίκα παρά μονάχα εμένα.
Με. : Ίσως δεν είμαι στα λογικά μου ή μπορεί τα μάτια μου να μην βλέπουν καλά.
Ελ. : Κοιτώντας με δε νομίζεις ότι βλέπεις την γυναίκα σου ;;
Με. : Μοιάζετε, δεν είμαι όμως βέβαιος.
Ελ. : Για σκέψου. Τι άλλο περισσότερο σου χρειάζεται ;; Κανείς δεν έχει μεγαλύτερες ικανότητες από εσένα.
Με. : Μοιάζεις. Αυτό βέβαια δε τα το αρνηθώ. Ελ. : Ποιος άλλος λοιπόν θα σε πείσει παρά τα όμματα σου ;;
Με. : Το άσχημο είναι ότι έχω κι άλλη γυναίκα.
Ελ. : Δεν πήγα εγώ στην Τρωάδα, αλλά το είδωλό μου.
Με. : Μα ποιος φτιάχνει ζωντανά ομοιώματα ;;;
Ελ. : Ο Αιθέρας από όπου οι θεοί έφτιαξαν την γυναίκα σου.
Με. : Ποιος από τους θεούς το έκανε ;; Λες πράματα ανέλπιστα.Ελ. : Η Ήρα για να αντικαταστήσει εμένα και να μη με πάρει ο Πάρης.
Με. :
Ελ. : Το όνομα μπορεί να βρίσκεται σε πολλά μέρη, το σώμα όμως όχι……
(Βλ. Ευριπίδης “Ελένη”, 570 - 588 ).
Και στην συνέχει θα αναφέρει τα εξής :
………Μενέλαος : Γέροντα, έλα να κουβεντιάσεις κι εσύ μαζί μας.
Άγγελος : Τούτη εδώ δεν είναι η αιτία που ταλαιπωρηθήκαμε στην Τροία ;;
Με. : Όχι !! δεν είναι αυτή. Οι Θεοί μας εξαπάτησαν κι είχαμε στα χέρια μας ένα άγαλμα από νεφέλη που έφερε τόσα κακά.
Άγγ. : Τι λες ;; Αγωνιστήκαμε, λοιπόν μάταια για ένα ομοίωμα από νεφέλη ;;
Με. : Όλα αυτά είναι δουλειά της Ήρας και της έριδας των τριών θεών. ……
(Βλ. Ευριπίδης “Ελένη”, 702 - 708 ).
Για το αυτό είδωλο κάνει λόγο ο μεγάλος μας τραγικός ποιητής και στην τραγωδία του «Ηλέκτρα» όπου αναφέρεται :…
……Διόσκουροι : …………….Αυτά είχα να σου πω. Κι όσο για του Αίγισθου το πτώμα, θα το θάψουν οι Αργείοι. Και την μάνα σου θα την θάψει ο Μενέλαος, που μόλις ήρθε στην Ναυπλία ύστερα από τόσα χρόνια από τότε που κούρσεψε την Τρωική την Χθόνα, και θα τον βοηθήσει κι η Ελένη. Από του Πρωτέα τα παλάτια, από την Αίγυπτο, έρχεται η Ελένη, δεν πήγε στην Φρυγία. Το είδωλο της ο Δίας είχε στείλει στο Ίλιον, για να γίνει πόλεμος και να σκοτωθούν θνητοί. ………(Βλ. Ευριπίδης “Ηλέκτρα”, 1276 - 1283).
…………………Ελένη : Αυτό είναι το ρεύμα του Νείλου όπου κατοικούν όμορφες παρθένες και που αντί για την θεϊκή βροχή ποτίζει την πεδιάδα και τα χωράφια της Αιγύπτου, όταν λιώνουν τα άσπρα χιόνια. Ο Πρωτέας, όταν ζούσε, ήταν άρχοντας αυτής της χώρας κι ενώ κατοικούσε στο νησί Φάρος, βασίλευε σε όλη την Αίγυπτο. Αυτός παντρεύτηκε μιαν από της Νηρηίδες, την Ψαμάθη, αφού διέλυσε το γάμο της με τον Αιακό. Σε τούτα δω τα ανάκτορα, (η Ψαμάθη) έτεκε δυο παιδιά, ένα αγόρι το Θεοκλύμενο, τον ονόμασαν έτσι, επειδή σε όλη του τη ζωή σεβόταν τους Θεούς, κι ένα κορίτσι την Ειδώ, το καμάρι της μητέρας της όταν ήταν βρέφος. Όταν όμως έφτασε στην ήβη, κατάλληλη για γάμο, την ονόμασαν Θεονόη. Γιατί γνώριζε όλες τις θείες ενέργειες και τις τωρινές και τις μελλοντικές, αφού κληρονόμησε το προνόμιο από τον πρόγονό της τον Νηρέας. Όσο για εμένα, η πατρίδα μου είναι ξακουστή Σπάρτη και πατέρας μου ο Τυνδάρεως. Υπάρχει κάποια φήμη ότι ο Ζευς, αφού μεταμορφώθηκε σε κύκνο, αποφεύγοντας την καταδίωξη κάποιου αετού, πέταξε στην αγκαλιά της μητέρας μου και κατόρθωσε με δόλια μέσα να έρθει σε επαφή μαζί της, αν η διάδοση αυτή είναι αληθινή. Και μένα με ονόμασε Ελένη. Μα θα διηγηθώ τα κακά που έχω πάθει : Τρεις θεές, η Ήρα, η Κυπρίς και η παρθένα κόρη του Δία πήγαν στην σπηλιά της Ίδης στον Αλέξανδρο, επειδή ήθελαν να κρίνει την ομορφιά τους. Η Κυπρίς όμως, επειδή πρόσφερε στον Αλέξανδρο την ομορφιά μου, αν είναι όμορφο αυτό που φέρνει δυστυχία, και του πρότεινε να με κάνη γυναίκα του, νίκησε. Κι ο Πάρης, που έμενε στην Ίδη, άφησε τους στάβλους με τα βόδια κι έφτασε στην Σπάρτη για να με πάρη γυναίκα του. Μα η Ήρα επειδή θεωρούσε τον Αλέξανδρο αιτία που δε νίκησε, ματαίωσε τον γάμο (μαζί του) και δεν έδωσε εμένα στο γιο του βασιλιά Πριάμου, αλλά ένα ζωντανό ομοίωμα μου που έφτιαξε από τον αιθέρα. Και (εκείνος) ενώ δε με έχει, πιστεύει ότι έχει εμένα – ψεύτικη πίστη. Από την άλλη μεριά τα σχέδια του Δια σε αυτές τις συμφορές πρόσθεσαν κι άλλες. Γιατί ξεσήκωσαν πόλεμο ανάμεσα στην χώρα των Ελλήνων και στους δυστυχισμένους Φρύγες, για να ανακουφίση τη μητέρα Χθόνα από την ενόχληση και το πλήθος των ανθρώπων και για να κάνη γνωστό τον πιο ισχυρό άνθρωποι της Ελλάδας. Μα δεν ορίστηκα εγώ σα βραβείο για το θάρρος των Φρυγών και την γενναιότητα των Ελλήνων, αλλά το όνομά μου. Κι ο Ερμής, αφού με πήρε μες στις πτυχές του αιθέρα, με σκέπασε με ένα σύννεφο – φρόντισε βέβαια για μένα ο Δίας – και με έφερε να μείνω σε αυτό εδώ το σπίτι του Πρωτέα, αφού διάλεξε τον πιο γνωστικό από όλους τους θνητούς, για να διατηρήσω καθαρό τον γάμο μου με το Μενέλαο. ………..……
(Βλ. Ευριπίδης “Ελένη”, 31 - 48 .
Ενώ πιο κάτω στην ίδια πάντα τραγωδία του ο Ευριπίδης θα μας αναφέρει :
………..Ελένη : Εγώ που βλέπεις δεν είμαι νυκτερινή ακόλουθος της Ενοδίας.
Μενέλαος : Ασφαλώς, όμως δε είναι δυνατόν ένας εγώ να έχω δυο γυναίκες.
Ελ. : Ποιας άλλης γυναίκας είσαι αφέντης ;;
Με. : Αυτής που κρύβεται στην σπηλιά και από την έφερα από τους Φρύγες.
Ελ. : Δεν έχει άλλη γυναίκα παρά μονάχα εμένα.
Με. : Ίσως δεν είμαι στα λογικά μου ή μπορεί τα μάτια μου να μην βλέπουν καλά.
Ελ. : Κοιτώντας με δε νομίζεις ότι βλέπεις την γυναίκα σου ;;
Με. : Μοιάζετε, δεν είμαι όμως βέβαιος.
Ελ. : Για σκέψου. Τι άλλο περισσότερο σου χρειάζεται ;; Κανείς δεν έχει μεγαλύτερες ικανότητες από εσένα.
Με. : Μοιάζεις. Αυτό βέβαια δε τα το αρνηθώ. Ελ. : Ποιος άλλος λοιπόν θα σε πείσει παρά τα όμματα σου ;;
Με. : Το άσχημο είναι ότι έχω κι άλλη γυναίκα.
Ελ. : Δεν πήγα εγώ στην Τρωάδα, αλλά το είδωλό μου.
Με. : Μα ποιος φτιάχνει ζωντανά ομοιώματα ;;;
Ελ. : Ο Αιθέρας από όπου οι θεοί έφτιαξαν την γυναίκα σου.
Με. : Ποιος από τους θεούς το έκανε ;; Λες πράματα ανέλπιστα.Ελ. : Η Ήρα για να αντικαταστήσει εμένα και να μη με πάρει ο Πάρης.
Με. :
Ελ. : Το όνομα μπορεί να βρίσκεται σε πολλά μέρη, το σώμα όμως όχι……
(Βλ. Ευριπίδης “Ελένη”, 570 - 588 ).
Και στην συνέχει θα αναφέρει τα εξής :
………Μενέλαος : Γέροντα, έλα να κουβεντιάσεις κι εσύ μαζί μας.
Άγγελος : Τούτη εδώ δεν είναι η αιτία που ταλαιπωρηθήκαμε στην Τροία ;;
Με. : Όχι !! δεν είναι αυτή. Οι Θεοί μας εξαπάτησαν κι είχαμε στα χέρια μας ένα άγαλμα από νεφέλη που έφερε τόσα κακά.
Άγγ. : Τι λες ;; Αγωνιστήκαμε, λοιπόν μάταια για ένα ομοίωμα από νεφέλη ;;
Με. : Όλα αυτά είναι δουλειά της Ήρας και της έριδας των τριών θεών. ……
(Βλ. Ευριπίδης “Ελένη”, 702 - 708 ).
Για το αυτό είδωλο κάνει λόγο ο μεγάλος μας τραγικός ποιητής και στην τραγωδία του «Ηλέκτρα» όπου αναφέρεται :…
……Διόσκουροι : …………….Αυτά είχα να σου πω. Κι όσο για του Αίγισθου το πτώμα, θα το θάψουν οι Αργείοι. Και την μάνα σου θα την θάψει ο Μενέλαος, που μόλις ήρθε στην Ναυπλία ύστερα από τόσα χρόνια από τότε που κούρσεψε την Τρωική την Χθόνα, και θα τον βοηθήσει κι η Ελένη. Από του Πρωτέα τα παλάτια, από την Αίγυπτο, έρχεται η Ελένη, δεν πήγε στην Φρυγία. Το είδωλο της ο Δίας είχε στείλει στο Ίλιον, για να γίνει πόλεμος και να σκοτωθούν θνητοί. ………(Βλ. Ευριπίδης “Ηλέκτρα”, 1276 - 1283).
Απόσπασμα από τους "γάμους του Κάδμου και της Αρμονίας" σελ 144
"Την Ελένη συνάντησε ο Θησέας ο οποίος την ερωτεύτηκε και την πείρε μαζί του, ύστερα την έκλεισε στο οχυρό της Αφίδνας. Εκεί βρισκόταν η Αίθρα, η μητέρα του Θησέως, και σε αυτή αναθέτει την φύλαξη της Ελένης, όσο αυτός θα κατέβαινε στον Άδη. Εξοργισμένα τα δίδυμα αδέλφια της Ελένης, ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, ακολουθούνε τα ίχνη της Αδελφής τους και έφτασαν στην Αφίδνα όταν ο Θησέας είχε κιόλας φύγει. Πολιορκούνε το οχυρό και παίρνουν πίσω την Ελένη όπως και την Αίθρα σκλάβα, μιας και ήτο μαζί με την Ελένη.
Στην Σπάρτη, η μητέρα του ήρωα έγινε θεραπαινίδα της Ελένης. Στην συνέχεια, και αφού την Ελένη την έχουνε ζητήσει σε γάμο 38 υποψήφιοι μνηστήρες, διαλέγει και παντρεύεται τον Μενέλαο που γεννά μαζί της την Ερμιόνη.
Στην συνέχεια του μύθου, βλέπουμε το παλάτι του Μενελάου να επισκέπτεται ο Πάρις – Αλέξανδρος, ο νεαρός πρίγκιπας της Τρωάδας με πρωτεύουσα το Ίλιον και ακρόπολη αυτής την σημερινή Πέργαμο. Σε κάποιο χρονικό σημείο που ο Μενέλαος είχε επισκεφτεί την Κρήτη λόγο του θανάτου του παππού του Ατρέα στις άδειες αίθουσες του παλατιού η Αφροδίτη κάλεσε σε συγκέντρωση τους άρχοντες της ερωτικής επιθυμίας, τον Ίμερο, τον Πόθο και τις Χάριτες. Το αποτέλεσμα είναι εις πάση γνωστό : Ο Πάρις ερωτεύεται την Ελένη και η Αίθρα τον βοηθά να φύγουνε για την Τρωάδα.
Η Ελένη είναι η εξουσία του ειδώλου – και το είδωλο είναι ο χώρος όπου η απουσία υποδουλώνει. Από τους πέντε συζύγους της, η Ελένη αγάπησε περισσότερο τον Πάρι και τον Αχιλλέα. Και για τους δυο, η Ελένη πριν από γυναίκα ήταν είδωλο. Από τότε που η Αφροδίτη υποσχέθηκε στον πρίγκιπα της Ίδης ότι θα έκανε δική του την Ελένη της Σπάρτης, εκείνο το απλό όνομα εκμηδένισε τις αρετές και τα βασίλεια που του πρόσφεραν η Αθηνά και η Ήρα. Συνοδευόμενος από σκοτεινά προμηνύματα ο Πάρις της Ίδης, τώρα αναγνωρισμένος πλέον πρίγκιπας της Τρωάδας, ξεκίνησε με το πλοίο του γεμάτου θησαυρούς προς εκείνο το όνομα.
Όσο για τον Αχιλλέα, ήταν ο μοναδικός από τους Αχαιούς, αρχηγός των Μυρμιδόνων, που δεν είχε πάει στην Σπάρτη ως υποψήφιος μνηστήρας. Ξεκίνησε για έναν πόλεμο που ήξερε πως θα του ήταν μοιραίο, για μία γυναίκα που μόνο το όνομα της είχε ακούσει. Στα εννέα έτη της πολιορκίας ο Αχιλλέας θα μπορούσε να πει για την Ελένη ότι έλεγε ο Πάρις πριν ξεκινήσει από την Τρωάδα : “Te vigilans oculis, animo te nocte videban”, με τα άγρυπνα όμματα της ψυχής, την νύχτα εσένα έβλεπα. Τόσο πιο μακρόχρονη, ατελείωτη, θα είναι η κοινή ζωή τους ως είδωλα στην Λευκή, στην νήσο με την λευκή λάμψη.
Αδράστεια, Μοίρα, Ανάγκη, Άτη, Αίσα, Δίκη, Νέμεσις, Ερινύες, Ειμαρμένη : είναι οι μορφές της ανάγκης. Όλες θηλυκές. Ενώ ο Κρόνος ονειρεύεται, βυθισμένος στην αμβροσία και στο όνειρο του υπολογίζει τις διαστάσεις του Σύμπαντα Κόσμου, εκείνες οι μορφές επαγρυπνούν ώστε όλα τα όντα να έχουνε τον ρόλο τους, ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο, για να μην υπερβαίνει κανένας και τίποτα. Μόνο που ολόκληρη η ζωή είναι μία υπερβολή. Για αυτό τις βλέπουμε να περιφέρονται παντού. Είναι τροφοί, πλοηγοί, υφάντρες, περιπλανώμενες, πυργωτές. Όλες συνδέονται με δεσμούς συγγένειας : Η Δίκη και η Ανάγκη είναι κόρες του Κρόνου. Η Δίκη είναι λειτουργός της Αδράστειας, οι Μοίρες και οι Ερινύες είναι αδελφές. Έχουνε το ύφος της οικογένειας του πεπρωμένου. Προέρχονται από εκείνα τα μακρινά βάθη, όπου υπάρχει μόνον η αφηρημένη, χωρίς όψη δύναμη – το τρίτο, το συντεθειμένο. Προχωρούνε “στην ομίχλη, στο μέλαν σύννεφο”, προβάλλουν κορμιά γυναικών από εξώστες καπνού. Κι εκείνα τα κορμιά είναι διαλείποντα. Η Μοίρα έχει ναούς χωρίς αγάλματα ή άλλοτε αγάλματα χωρίς ναούς που δεν επιτρέπεται η λατρεία. Ανάμεσα σε αυτές τις μορφές μια επιδείκνυε ένα σώμα σταθερό και πολύ ωραίο: η Νέμεσις με τα λευκά πέπλα. Συνδέονταν πάντα από μία φίλη τους : την Αιδώ. Τότε όμως η έξοδος τους από το μέλαν σύννεφο ήταν πρόσφατη, η φύση τους ήταν πιο σύνθετη και διάστικτη. Τι τις ένωνε όμως ; Η προσβολή.
Η Αιδώς συγκρατούσε για να μην γίνει προσβολή. Ήταν ενωμένες στο να προσφέρονται στην ζωή σαν ένα πλάσμα πολύ πληγώνεται και καθώς χτυπιέται πληγώνει. Ο Δίας παρακολουθούσε κρυφά την Νέμεση. Ποτέ ο Δίας δεν είχε επιθυμήσει την Αδράστεια, την Μοίρα, την Ανάγκη την Αίσα, τις Ερινύες. Και μία από αυτές, την Άτη, την είχε πετάξει κάποτε από τον ουρανό. Με την Νέμεση ήταν κάτι όμως το διαφορετικό από ότι με τις υπόλοιπες ερωμένες του πατέρα θεών τε και ανθρώπων. Κάτι το ακατανόητο κρινόταν σε εκείνη την ερωτική κατάκτηση.
Ποτέ ο Δίας δεν υποβλήθηκε σε τόσο μακροχρόνιες περιπλανήσεις για ένα θυληκό, σε όλες τις χώρες και σε όλες τις θάλασσες, κάτω από την γη, κάτω από τα μαύρα νερά ποτέ δε διασχίσθηκαν μέχρι τα πέρατα της γης, στον Ωκεανό, τον υγρό όφη. Η Νέμεσις, έπαιρνε τη μορφή των ζώων, ενώ ο Δίας δεν σταματούσε να την ακολουθεί. Τι συνέβη στο τέλος ;;; Η μυθολογία μας λέγει ότι απέμειναν δυο πτηνά, ένας κύκνος, ο Δίας, και μία Χήνα, η Νέμεσις με την οποία ο Δίας έσμιξε ερωτικά. Η Νέμεσις, μορφή του αναγκαίου, υποταγμένη στην ανάγκη. Η Νέμεσις, η φίλη της Αιδούς, σπάραζε μέσα της από ντροπή και εκδίκηση καθώς ο κύκνος την βίαζε. Οπότε, η Νέμεσις σπαράζεται από τον ίδιο της τον εαυτό.
Ο Δίας πέρασε μισή ερωτική βραδιά με την Λήδα, αφήνοντας την άλλη μισή στον σύζυγο της Τυνδάρεω. Η Λήδα συνέλαβε σε εκείνες τις ώρες τέσσερα πλάσματα, χωρισμένα ανάμεσα σε ουρανού και γη : την Ελένη και τον Πολυδεύκη από τον Δία, την Κλυταιμνήστρα και τον Κάστορα από τον Τυνδάρεω. Εκείνη η νύχτα ήταν μία λεπτοδουλεμένη καμέα και η επανάληψη μίας άλλης νύχτας, επικίνδυνης και μεγαλόπρεπης, που ο Δίας είχε ζήσει με την Νέμεση, όπως και η νύχτα με την Νέμεση ήταν μία λεπτοδουλεμένη καμέα και η επανάληψη της μακρόχρονης καταδίωξης του σε κάθε χώρο της γήινης τριχιάς, που κατάληξε στο βίαιο σμίξιμο του κύκνου με την αγριόχηνα. Το ξελόγιασμα της ανάγκης : δεν μπορούσε παρά να είναι το δυσκολότερο από τα ερωτικά κατορθώματα. Ήταν αυτό που οι άνθρωποι θα αποκαλούσαν αντίφαση. Πράγματι, η Νέμεσις , δεν ενδιαφερόταν για τον Δία και απωθούσε τις παρακλητικές ερωτοτροπίες του. Χρειαζόταν η πονηριά, μια θεϊκή πονηριά. Ο Δίας θα μεταμορφωνόταν σε κύκνο και η Αφροδίτη, με την μορφή Αετού, θα προσποιούταν ότι τον καταδίωκε. Ο κύκνος τρομαγμένος πλησίασε στην κοιλιά της Νέμεσις, αλλά εκείνη δεν τον έδιωξε. Ήθελε να τον προστατεύσει από το απειλητικό αετό. Αποκοιμήθηκαν σφίγγοντας τον ανάμεσα στους μηρούς της. Κοιμήθηκαν. Και η Νέμεσις κοιμόταν ακόμη όταν ο κύκνος την βίασε. Ύστερα από την κοιλιά την Χήνας – Νέμεσις φανερώθηκε ένα ολόλευκο αυγό. Ο Ερμής το πήρε και το μετέφερε στην Σπάρτη, όπου το απέθεσε στην κοιλιά της Λήδας. Την στιγμή της εκκόλαψης, φάνηκε ανάμεσα στα τσόφλια μία μικροσκοπική, τέλεια γυναικεία μορφή : η Ελένη.
Το πέρασμα της Ελένης σημαδεύει την στιγμή της φευγαλέας και ασταθούς ισορροπίας, όπου το αναγκαίο και η ομορφιά κυριαρχούν χάρη στην ύπουλη πονηριά του Δία. Ο βιασμός της Νέμεσις ήταν για τον Δία το ακραίο αποτόλμημα της βασιλείας του. Το να προκαλέσει με βίαιη προσέγγιση ανάμεσα στην ομορφιά και το αναγκαίο ήταν μία πρόκληση στον ουράνιο νόμο. Μόνον ο Όλυμπος θα μπορούσε να την αντέξει, και όχι βέβαια η γη, όπου η πρόκληση φούντωσε τον καιρό που έζησε η Ελένη, και την ακολούθησε από την αρχή συνοδεύοντας τη μέχρι την καταστροφή. Αλλά ήταν ο καιρός που, όταν πέρασε, η γη συνέχισε να ονειρεύεται. "
..σελ 151.
"Στις ακτές της Σιδώνας έφεραν οι δυνατοί άνεμοι την Ελένη και τον Πάρη όταν έφυγαν από την Σπάρτη. Εκεί όπου ο Δίας ως λευκός ταύρος είχε αρπάξει την Ευρώπη, εκεί η λευκή κόρη της Λήδας και ο εραστής της αναζητούσαν καταφύγιο. Από την Συρία πήγαν στην Αίγυπτο, στις κανωβικές εκβολές του Νείλου. Υπήρχε σε εκείνη την αμμουδιά, όπως υπάρχει και τώρα, ένας ναός αφιερωμένος στον Ηρακλή : εάν κάποιος σκλάβος καταφύγει και χαράξει τα ιερά σημάδια, καθαγιάζεται με αυτόν τον τρόπο και δεν μπορούνε να τον αγγίξουνε. Υπάρχουν, όμως, μορφές που μαθαίνουν τα πάντα και κοιτάζουνε απαθείς : οι Αιγύπτιοι Ιερείς . Ο βασιλιάς της Μέμφιδος, ο Πρωτέας, είχε κιόλας πληροφορηθεί από αυτούς την πραγματική ιστορία των δυο χαμένων εραστών, καθώς ανέκρινε ανυπόμονα τον άγνωστο – και ο Πάρις ονειροπολούσε. Στο τέλος τους γνωστοποίησε την κρίση του : δεν μπορούσε να διατάξει να σκοτώσουνε εκείνον τον εγκληματία, τον Πάρη, όπως θα επιθυμούσε, γιατί ήτο ξένος και είχε το άσυλο του ναού. Θα κρατούσε όμως την Ελένη και τα πλούτη της. Ο Πάρις θα μπορούσε να γυρίσει στην Τρωάδα, αλλά μόνο με το είδωλο της.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Όμηρος γνώριζε αυτό το κομμάτι από την ιστορία της Ελένης και επιτρέπει να γίνει αντιληπτό όταν γράφει “τα υφαντά τα μυριοξόμπλιστα, φασμένα από γυναίκες/ σιδώνισσες, που ατός του Αλεξάνδρου τις έφερε ο πανώριος / από τη Σιδώνα, σύντας έσκιζε τα απέραντα πελάγη, / την αρχοντοθρεμμένη φέρνοντας Ελένη από τα ξένα”.
Γιατί όμως ο Όμηρος αποσιώπησε αυτό το κομμάτι της ιστορίας ;;
Κι ένα τόσο σημαντικό κομμάτι, γιατί από αυτό συμπεραίνεται ότι οι Τρώες ήξεραν πως δεν είχαν την Ελένη στην πόλη τους, αλλά μόνον το είδωλό της. Για 10 συναπτά έτη, ο πόλεμος μαινόταν γύρω από μία γυναίκα που απουσίαζε, την οποία οι Τρώες θα ήταν πολύ ευτυχισμένοι να παραδώσουν στους Αχαιούς, εάν την είχαν στα χέρια τους. Γιατί τότε ο Όμηρος αποσιωπά αυτό το τόσο σημαντικό γεγονός που είχε προηγηθεί του πολέμου ;
Το έπος είναι μια συμπαγής επιφάνεια, αντανακλαστική, όπου καταδιώκονται οι ψηφίδες των διατυπωμένων εκφράσεων – εννοιών – ιδεών. Ο Όμηρος δεν θέλησε να κοινοποιήσει το μυστικό της Ελένης, δηλαδή την φύση της του ειδώλου, γιατί στην επιφάνεια του στίχου θα δημιουργούταν ένα κενό. Το όνομα της Ελένης πρέπει να προσδιορίζει ένα πλάσμα στέρεο όσο και ο επιβλητικός Διομήδης. Και ακριβώς τότε το είδωλο είναι κυρίαρχο, όταν είναι κρυμμένο και σκάβει τα σώματα από μέσα."
"Στις ακτές της Σιδώνας έφεραν οι δυνατοί άνεμοι την Ελένη και τον Πάρη όταν έφυγαν από την Σπάρτη. Εκεί όπου ο Δίας ως λευκός ταύρος είχε αρπάξει την Ευρώπη, εκεί η λευκή κόρη της Λήδας και ο εραστής της αναζητούσαν καταφύγιο. Από την Συρία πήγαν στην Αίγυπτο, στις κανωβικές εκβολές του Νείλου. Υπήρχε σε εκείνη την αμμουδιά, όπως υπάρχει και τώρα, ένας ναός αφιερωμένος στον Ηρακλή : εάν κάποιος σκλάβος καταφύγει και χαράξει τα ιερά σημάδια, καθαγιάζεται με αυτόν τον τρόπο και δεν μπορούνε να τον αγγίξουνε. Υπάρχουν, όμως, μορφές που μαθαίνουν τα πάντα και κοιτάζουνε απαθείς : οι Αιγύπτιοι Ιερείς . Ο βασιλιάς της Μέμφιδος, ο Πρωτέας, είχε κιόλας πληροφορηθεί από αυτούς την πραγματική ιστορία των δυο χαμένων εραστών, καθώς ανέκρινε ανυπόμονα τον άγνωστο – και ο Πάρις ονειροπολούσε. Στο τέλος τους γνωστοποίησε την κρίση του : δεν μπορούσε να διατάξει να σκοτώσουνε εκείνον τον εγκληματία, τον Πάρη, όπως θα επιθυμούσε, γιατί ήτο ξένος και είχε το άσυλο του ναού. Θα κρατούσε όμως την Ελένη και τα πλούτη της. Ο Πάρις θα μπορούσε να γυρίσει στην Τρωάδα, αλλά μόνο με το είδωλο της.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Όμηρος γνώριζε αυτό το κομμάτι από την ιστορία της Ελένης και επιτρέπει να γίνει αντιληπτό όταν γράφει “τα υφαντά τα μυριοξόμπλιστα, φασμένα από γυναίκες/ σιδώνισσες, που ατός του Αλεξάνδρου τις έφερε ο πανώριος / από τη Σιδώνα, σύντας έσκιζε τα απέραντα πελάγη, / την αρχοντοθρεμμένη φέρνοντας Ελένη από τα ξένα”.
Γιατί όμως ο Όμηρος αποσιώπησε αυτό το κομμάτι της ιστορίας ;;
Κι ένα τόσο σημαντικό κομμάτι, γιατί από αυτό συμπεραίνεται ότι οι Τρώες ήξεραν πως δεν είχαν την Ελένη στην πόλη τους, αλλά μόνον το είδωλό της. Για 10 συναπτά έτη, ο πόλεμος μαινόταν γύρω από μία γυναίκα που απουσίαζε, την οποία οι Τρώες θα ήταν πολύ ευτυχισμένοι να παραδώσουν στους Αχαιούς, εάν την είχαν στα χέρια τους. Γιατί τότε ο Όμηρος αποσιωπά αυτό το τόσο σημαντικό γεγονός που είχε προηγηθεί του πολέμου ;
Το έπος είναι μια συμπαγής επιφάνεια, αντανακλαστική, όπου καταδιώκονται οι ψηφίδες των διατυπωμένων εκφράσεων – εννοιών – ιδεών. Ο Όμηρος δεν θέλησε να κοινοποιήσει το μυστικό της Ελένης, δηλαδή την φύση της του ειδώλου, γιατί στην επιφάνεια του στίχου θα δημιουργούταν ένα κενό. Το όνομα της Ελένης πρέπει να προσδιορίζει ένα πλάσμα στέρεο όσο και ο επιβλητικός Διομήδης. Και ακριβώς τότε το είδωλο είναι κυρίαρχο, όταν είναι κρυμμένο και σκάβει τα σώματα από μέσα."
Συμπερασματικά, η Ελένη του Ομήρου συμβολίζει την Ομορφιά του Κόσμου. Στην Τροία (στον κόσμο των Αισθητών) δεν βρέθηκε ποτέ η ίδια αλλά το είδωλό της, μια που όλα γύρω μας είναι είδωλα. Η πραγματική ομορφιά βρίσκεται κρυμμένη πίσω από τα είδωλα, στον κόσμο τον Νοητό...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου